Jak funkcjonowałby świat bez opakowań?

Paradoks żywnościowy, czyli opakowanie jest potrzebne 

Proste rozważania prowadzą do wniosku, że im mniej opakowań na planecie, tym lepiej dla środowiska naturalnego. Ale czy naprawdę jest to takie łatwe? Niekoniecznie, bo przecież trzeba uwzględnić cały cykl życia produktu oraz łańcuch konsumpcji. Zdecydowana większość z nas nie uprawia przecież własnego samowystarczalnego ogrodu warzywnego ani hodowli. A żeby produkt dotarł do naszego domu świeży i zdatny do spożycia, musi być odpowiednio zabezpieczony. 

W Polsce każdego roku marnuje się około 4,8 mln ton żywności, z czego 60 proc. przypada na konsumentów. Ma to oczywiście wpływ na generowanie odpadów i na emisję CO2, bo jak przypomina Marek Borowski, prezes federacji Polskich Banków Żywności: Produkcja jednej tony żywności wiąże się z emisją średnio czterech ton różnych gazów, w tym dwóch ton CO2. 

Obecnie w sklepach marnotrawstwu ulega około 25 proc. mięsa, a głównym powodem takiego stanu rzeczy jest przeterminowanie. Kolejno wśród powodów wymienia się zepsucie i uszkodzenie. Sprzedawcy na tym tracą, to oczywiste. Ale jak na ten problem patrzą konsumenci? Aż 70 proc. klientów z Europy jest zdania, że ich opinia o sklepie byłaby lepsza, gdyby dany punkt handlowy promowałby towary opakowane w sposób zapobiegający utracie świeżości. 

Opakowania ostatnią deską ratunku?

W mediach społecznościowych jakiś czas temu wyśmiewano pomysł opakowywania pojedynczych sztuk warzyw w jednej z sieci dyskontów. Komentujący twierdzili, że takie praktyki przyczyniają się do generowania odpadów. 

Ale choć te opinie są w jakimś stopniu uzasadnione, to jednak nie są do końca miarodajne. Bo nie bierze się pod uwagę tego, ile tych warzyw by się zmarnowało, gdyby nie opakowanie. A jest to różnica na poziomie 20 procent, bo według szacunków 30 procent świeżej żywności marnuje się, podczas gdy to samo dotyczy zaledwie 10 procent produktów opakowanych. Poza tym bardziej ekonomiczne i ekologiczne jest robienie zakupów raz w tygodniu niż na przykład raz na dwa dni, pokonując trasę samochodem kilkukrotnie więcej razy, tylko dlatego, że nieopakowany ogórek czy cukinia szybciej się zepsuły w lodówce. 

Autorzy raportu stworzonego w ramach austriackiego projektu STOP Waste - SAVE Food są zdania, że stosowanie odpowiednich opakowań może skutecznie przeciwdziałać marnowaniu żywności. Co więcej, opakowywanie samo w sobie nie szkodzi środowisku w tak dużym stopniu, jak mogłoby się wydawać.  Proces pakowania generuje jedynie około 3-3,5 proc. wpływu na klimat. 

Wiemy, że nie da się zrezygnować z opakowań w ogóle. Badania naukowe pokazują, że o wiele gorsze skutki dla środowiska niesie marnowanie żywności, aniżeli problem zanieczyszczenia odpadami. Mówiąc obrazowo: lepiej zapakować ogórek w folię, która przedłuży jego żywotność o dwa tygodnie, niż nie pakować go wcale i wyrzucić po dwóch dniach. Natomiast folia do zapakowania tego ogórka powinna być przyjazna środowisku, kompostowalna, po to, by jednego problemu nie zastępować nowym. 

Wiedza i technologia w zakresie biodegradowalnych opakowań jest już na wysokim poziomie i nadal się dynamicznie rozwija. Parametry barierowe opakowań biodegradowalnych zapewniają skuteczne zabezpieczenie żywności. W alternatywne opakowania można włożyć już nie tylko ziemniaki czy kaszę, ale nawet mrożonki i dania typu convenience. Powtórzmy zatem: opakowania bio są obecnie najlepszym wyborem. 

Klient ma głos. I to całkiem donośny 

Oczywiście, zdarzają się też niechlubne przykłady zastosowania opakowań. Niektórzy producenci stosują zbyt wiele surowców w stosunku do gramatury opakowywanego towaru. Kończy się na tym, że małą tubkę klient kupuje w niewspółmiernie dużym kartoniku. Ale to właśnie konsument bardzo często ma wpływ na to, jakie opakowania pojawią się na rynku. Jeśli te “nadmiarowo” pakowane towary będą cieszyć się mniejszym zainteresowaniem, to producent najprawdopodobniej na to zareaguje. 

Poza tym warto wiedzieć o tym, że zgodnie z danymi Global Web Index, 76 procent Millenialsów chętniej sięga po opakowania nadające się do recyklingu zamiast tych wyprodukowanych z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku. Ponadto, 61 procent zgadza się z twierdzeniem, że dobrze jest zapłacić więcej za produkt, o ile jego opakowanie jest przyjazne środowisku. 

Jakie opakowania są lepszym wyborem? 

Jak wynika z badań Fior Markets, segment opakowań z recyklingu zdominował rynek w 2019 roku, stanowiąc 37,43% rynku. Do tej grupy zaliczają się produkty biodegradowalne, wielokrotnego użytku i pozyskane z innych, już zużytych pierwotnie materiałów.  Stanowią one bardzo dobrą alternatywę dla plastiku, który zalega na wysypiskach i przedostaje się do naturalnych siedlisk.

Naukowcy pracują dziś nad technologiami, które będą najmniej przyczyniać się do marnowania świeżej żywności. Jak mówi dr hab. inż. Patrycja Wojciechowska z Katedry Jakości Produktów Przemysłowych i Opakowań UEK w Poznaniu: Obecnie powszechnie stosowane są opakowania MAP (...). Wypełnione są one mieszanką gazów (np. azotu, tlenu, dwutlenku węgla), ustaloną stosownie do zapakowanej żywności, co skutecznie spowalnia niekorzystne procesy psucia się produktów spożywczych. Do najnowszych rozwiązań w obszarze opakowań MAP należą konstrukcje wykorzystujące monomateriały, które nie zakłócają procesu recyklingu.

Z pewnością pozytywną rolę w kontekście zapobiegania marnotrawstwa żywieniowego odgrywają opakowania kompostowalne. Z jednej strony spowalniają naturalne procesy gnicia i chronią żywność przed dostępem tlenu i dwutlenku węgla, a z drugiej szybko się rozkładają już po zużyciu przez konsumenta. 

Dzięki opakowaniom kompostowalnym SILBO oferowane w  sklepie towary na dłużej goszczą w domowej spiżarni lub w lodówce. Tym samym, jest mniejsza szansa, że żywność szybko się zepsuje i będzie musiała wylądować w koszu.