Poznaj 7 odmian plastiku i wybieraj świadomie

Dziś już głośno mówi się o konieczności ograniczenia plastiku dla dobra środowiska. I chociaż całkowite wyeliminowanie tego tworzywa z życia jest w tym momencie praktycznie niemożliwe, to ograniczenie, a przynajmniej świadomy wybór, ma ogromny sens. Pytanie tylko, jak i co ograniczać? Kluczem do świadomej i przyjaznej środowisku selekcji jest wiedza.

Warto przyglądać się opakowaniom ulubionych produktów spożywczych i kosmetyków, przedmiotom codziennego użytku czy dziecięcym zabawkom. Każdy tego typu produkt zawiera specjalne oznaczenie, dzięki któremu wiemy, z którą odmianą plastiku mamy do czynienia. Poznaj listę 7 odmian plastiku wraz z opisem ich właściwości oraz wpływu, jaki wywierają na zdrowie i środowisko naturalne.

#1: PET (tereftalan polietylenu)

Oznaczenie:

To najpopularniejsza odmiana plastiku. PET nazywany też PETE lub poliester jest tworzywem, z którego powstają przede wszystkim opakowania żywności i napojów. A to za sprawą jego wyjątkowej lekkości i silnej zdolności do zapobiegania przedostawania się tlenu do środka. Dzięki tym właściwościom, opakowania PET lepiej chronią żywność przed zepsuciem, a napoje gazowane przed wydostawaniem się dwutlenku węgla. Co ciekawe, PET może przybierać też przezroczystą postać, dlatego masowo zastąpił szklane butelki napojów. Uznano też, że skoro PET jest dużo lżejszy od szkła, transport produktów w takich opakowaniach po prostu bardziej się opłaca, bo możliwy jest większy załadunek.

Co powstaje z PET?

• Opakowania produktów spożywczych suchych (szczególnie tych z długim terminem przydatności np. makaronów, kasz, suszonych owoców).
• Opakowania napojów.
• Folie do pakowania.
• Opakowania innych produktów spożywczych (np. pojemniki na jogurt lub koszyczki na świeże owoce).

Czy PET jest bezpieczny?

Mimo ogromnej popularności na świecie, PET nie jest do końca bezpiecznym tworzywem. Owszem, ta odmiana plastiku dopuszczona do kontaktu z żywnością i używana zgodnie z przeznaczeniem, nie stanowi zagrożenia. Należy jednak pamiętać o tym, by nie myć i nie wykorzystywać ponownie butelek po napojach czy kubeczków po lodach. Warto też zwracać uwagę na zasady przechowywania produktu. Przykładowo, butelka wody pozostawiona w nagrzanym samochodzie, może zacząć wydzielać szkodliwe dla zdrowia związki, które przedostają się do napoju, a potem do organizmu człowieka. I chociaż PET jest najczęściej brany pod uwagę w procesie recyklingu, zawiera trójtlenek antymonu – substancję uważaną za rakotwórczą. Co to oznacza? Im dłużej ciecz pozostaje w opakowaniu PET, tym większe prawdopodobieństwo wydzielania antymonu. Poza tym butelki PET mogą zawierać tzw. ksenoestrogeny czyli substancje o zbliżonym działaniu do kobiecego hormonu estrogenu. Nadmiar ksenoestrogenów może mieć wpływ na rozwój poważnych chorób takich jak cukrzyca czy nowotwory.

Czy PET można recyklingować?

Tak, PET to odmiana plastiku najczęściej poddawana recyklingowi. Elementy wykonane z tego tworzywa po użyciu poddaje się czyszczeniu, a następnie rozdrabnia na regranulat lub recyklat. Uzyskane w ten sposób tworzywo można ponownie wykorzystać do produkcji.

#2: HDPE (polietylen o dużej gęstości)

Oznaczenie:

Kolejna odmiana na naszej liście to HDPE. To zdecydowanie jedna z najbezpieczniejszych dla zdrowia odmian plastiku, używana najczęściej do produkcji dziecięcych zabawek lub ich plastikowych elementów. W porównaniu do innych odmian, HDPE ma długie, praktycznie nierozgałęzione łańcuchy polimerowe. Oznacza to, że HDPE jest o wiele bardziej gęsty, a zatem i silniejszy oraz grubszy od popularnej odmiany PET.

Co powstaje z HDPE?

• Zabawki dla dzieci.
• Foliowe torby.
• Opakowania na produkty mleczne (mleko, jogurty, kefiry).
• Środki czystości.
• Opakowania leków.
  

Czy HDPE można recyklingować?

To odmiana plastiku, która nie tylko nadaje się do recyklingu, ale jest nawet bardziej stabilna niż PET. Powszechnie uważa się, że opakowania zawierające HDPE są bardziej bezpieczną alternatywą. Poza tym HDPE jest o wiele droższym i cenniejszym tworzywem niż PET, dlatego opakowania po chemii czy produktach spożywczych najczęściej trafiają do recyklingu.

#3: PVC (polichlorek winylu)

Oznaczenie:

W Polsce częściej niż PVC (międzynarodowy skrót od polyvinyl chloride) można zobaczyć skrót PCV (pochodzący od jego spolszczonej nazwy: polichlorek winylu). Mowa jednak o tej samej odmianie plastiku, z której powstaje wiele zróżnicowanych produktów, a która jeszcze niedawno była drugą (po polietylenie) najczęściej stosowaną żywicą plastikową na świecie. PVC z biegiem lat jednak mocno stracił na popularności. Procesy produkcji, jak i utylizacji PVC zostały uznane za przyczynę wielu problemów zdrowotnych człowieka. Pod względem toksyczności PVC jest uważany za najbardziej niebezpieczne tworzywo sztuczne.

Co powstaje z PVC?

• Elementy budowlane np. rury, okna, izolacje kabli.
• Niektóre zabawki.
• Folia spożywcza.
• Opakowania detergentów.
• Torebki do transportu krwi.
• Rurki medyczne.

Czy PVC można recyklingować?

Jako najbardziej toksyczne tworzywo sztuczne, PVC może wydzielać różne toksyczne chemikalia. Wśród nich pojawiają się takie substancje jak np. bisfenol A (BPA), ołów, rtęć, kadm, ftalany czy dioksyny (w procesie spalania). Warto zaznaczyć, że kilka wymienionych chemikaliów może powodować raka. U dzieci mogą powodować objawy alergiczne, a u dorosłych prowadzą do rozregulowania układu hormonalnego. W związku z tym PVC jest rzadko akceptowany w programach recyklingu.

#4: LDPE (polietylen o niskiej gęstości)

Oznaczenie:

LDPE to kolejny polietylen na naszej liście. LDPE, w odróżnieniu od PET i HDPE, ma najprostszą strukturę chemiczną polimeru z tworzywa sztucznego. Dzięki temu jest niezwykle łatwy i tani w obróbce. Polimery LDPE mają znaczące rozgałęzienia łańcucha, w tym długie łańcuchy boczne, dzięki czemu są mniej gęste i mniej krystaliczne (czyli w mniejszym stopniu uporządkowane strukturalnie). W efekcie LDPE ma cieńszą i bardziej elastyczną formę.

Co powstaje z LDPE?

• Worki i torby różnego zastosowania.
• Opakowania foliowe.
• Powłoki na kartonowe opakowania.
• Kubki na gorące i zimne napoje.
• Butelki do wyciskania (keczup, musztarda).
• Pojemniki do przechowywania żywności.
• Pokrywki pojemników.
• Pokrycie drutów i kabli.

Czy LDPE można recyklingować?

Chociaż niektóre badania wykazały, że LDPE może powodować niekorzystne działanie na układ hormonalny człowieka, tworzywo to jest uważane za bardziej bezpieczną plastikową alternatywę, stosowaną w produkcji żywności i napojów. Niestety, ten rodzaj plastiku jest dość trudny do recyklingu.

#5: PP (polipropylen)

Oznaczenie:

Gdy mowa o pojemnikach na gorącą żywność, nie ma sobie równych. Polipropylen jest bardziej sztywny i odporny na ciepło, dzięki czemu świetnie sprawdza się w branży gastronomicznej. Co do wytrzymałości, PP można usytuować między LDPE a HDPE. Podobnie jak LDPE, PP jest uważany za bardziej bezpieczne tworzywo w kontakcie z żywnością i napojami.

Co powstaje z PP?

• Opakowania na żywność i napoje.
• Korki do butelek.
• Kamizelki termiczne.
• Części samochodowe.
• Środki higieniczne (np. pieluszki, wkładki higieniczne).
• Opakowania soczewek kontaktowych.

Czy PP można recyklingować?

Elementy wykonane z polipropylenu mogą być poddawane recyklingowi. Szczególnie opakowania wykonane z tego tworzywa zostają wykorzystywane do ponownego użycia.

#6: PS (polistyren)

Oznaczenie:

Pod tajemniczą nazwą PS kryje się znany wszystkim styropian. Ta odmiana plastiku swoją wyjątkową popularność zawdzięcza przede wszystkim wyjątkowej lekkości i wielu praktycznym zastosowaniom (np. izolacja, zabezpieczenie delikatnych przedmiotów w transporcie). Niestety, to jedna z najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia i środowiska odmian plastiku. Przykładowo, opakowanie na ciepłą żywność, pod wpływem temperatury i jedzenia, może wypłukiwać styren. To związek chemiczny uznawany za toksyczny dla ludzi i zwierząt. Wpływa na pracę mózgu, układu nerwowego, układu odpornościowego, płuc i wątroby. Podejrzewa się również, że styren może wywoływać depresję.

Co powstaje z PS?

• Elementy zabezpieczające (np. elektronikę w kartonach).
• Opakowania na żywność.
• Kartony na jajka.
• Jednorazowe kubki i miski.
• Kaski rowerowe.

Czy PS można recyklingować?

Niebezpieczny dla zdrowia i środowiska PS ma niski wskaźnik recyklingu. Recykling jest w przypadku styropianu bardzo utrudniony. Powód? Zabrudzony styropian (a trudno utrzymać w czystości styropian budowlany czy stosowany w pojemnikach na gorące dania) najczęściej nie nadaje się do obróbki.

#7: Other (inne)

Oznaczenie:

Numer siódmy to wszystkie tworzywa sztuczne poza oznaczeniami 1-6 oraz te tworzywa, które można układać warstwowo lub mieszać z innymi odmianami (jak np. bioplastiki). Najbardziej znanym tworzywem z tej kategorii jest PC (poliwęglan). To tworzywo, które określa się też mianem Lexan, Makrolon lub Makroclear. Co ciekawe, popularność poliwęglanu w ostatnich latach spadła, głównie z powodu powiązań z bisfenolem A (BPA). Obecność tej substancji w PC została powiązana z licznymi problemami zdrowotnymi, m.in. zmianami hormonalnymi czy neurologicznymi. Ze względu na toksyczność PC, kilka krajów zakazało używania tego tworzywa do produkcji butelek dla niemowląt i opakowań niemowlęcych produktów.

Oprócz szkodliwych tworzyw zawierających wspomniane BPA, w grupie tworzyw oznaczonych numerem siedem, są też bioplastiki. Świetnym przykładem może być PLA lub tritan.

Czy inne tworzywa można recyklingować?

Recykling tworzyw z oznaczeniem 7 jest obecnie niemożliwy, ponieważ sortownie nie są w stanie jasno stwierdzić, z jakim tworzywem mają do czynienia (szczególnie w przypadku mieszanek).

7 odmian i co dalej?

Warto rozróżniać odmiany i oznaczenia plastików. Dzięki temu poznajesz ich właściwości, możliwości recyklingowe, a także ich wpływ na zdrowie i środowisko. Dzięki wiedzy o tworzywach możesz podejmować mądre, codzienne wybory. To szczególnie ważne, gdy mowa o opakowaniach produktów spożywczych i napojów, dziecięcych akcesoriów i zabawek, czy elementów budowlanych, które wypełniają konstrukcję domu. Nie da się zupełnie zrezygnować z plastiku, ale wybierając świadomie najmniej szkodliwe odmiany, wspierasz zdrowie i środowisko naturalne. Warto wiedzieć, żeby działać. A gdy ekologiczny zegar tyka, każde działanie, nawet to w skali mikro, ma kolosalne znaczenie.